DONALD BYRD : ΣΙΓΗΣΕ Η ΧΡΥΣΗ ΤΡΟΜΠΕΤΑ

[fblike]

 
 
του Μιχάλη Πολυχρόνη/*/
 
Κάτω από αδιευκρίνηστες συνθήκες και με άγνωστη ακόμα την αιτία θανάτου του έφυγε από κοντά μας μία επιβλητική μορφή της σύγχρονης τζαζ, ο τρομπετίστας Donald Byrd τη περασμένη Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου σε ηλικία 80 ετών. Την είδηση ανακοίνωσε τη Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου μέσα από το λογαριασμό του στο Facebok ο ανηψιός του καλλιτέχνη.
 

 
Ο Donaldson Toussaint L’ Ouverture Bird II γεννήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1932 στο Μίτσιγκαν των ΗΠΑ. O πατέρας του, Μεθοδιστής και δικαστής ήταν επίσης και ερασιτέχνης μουσικός και με πρώτα ακούσματα από εκείνον ο Donald λίγο πριν τελειώσει το Λύκειο είχε ήδη μάθει τόσο καλά τρομπέτα ώστε να έχει συνοδεύσει τον Lionel Hampton. Στην θητεία του στην Αεροπορία συνόδευε και εκεί την στρατιωτική μπάντα και λίγο αργότερα, το 1955 μετακομίζει στη Νέα Υόρκη όπου και εμφανίζεται στη μπάντα του George Wallington  αλλά η πρώτη σοβαρή συνεργασία έρχεται όταν αντικαθιστά τον Clifford Brown στην μπάντα του Art Blakey- Jazz Messengers συνεργασία που θα κρατήσει ως το 1956 όταν πλαισιώνει πολλούς σπουδαίους μουσικούς της εποχής όπως τους Maxx Roach, John Coltrane, Sonny Rollins, Thelonious Monk και αργότερα τον Herbie Hancock. Το πρώτο κανονικό σχήμα που συν-ηγείτο με τον βαρύτονο σαξοφωνίστα Pepper Adams ήταν το Jazz Lab Quintet  με hard bop ύφος, δείγμα του οποίου υπάρχει σε live ηχογράφηση στο «At the Half Note Cafe» (1961). Έχει όμως ήδη υπογράψει αποκλειστική συνεργασία με την ναυαρχίδα της τζαζ Blue Note Rec και από το 1958 θα κυκλοφορήσει εκεί μερικά από τα καλύτερα άλμπουμ του είδους, όχι μόνο για εκείνον αλλά για την ιστορία της εταιρείας και της εποχής. Πάντα τολμηρός, με ανοιχτά τα αυτιά της ψυχής του γιά ό,τι νέο του τραβούσε τη προσοχή θα εισάγει πρώτος το χορωδιακό μέρος σε τζαζ ορχήστρα και στην προκειμένη περίπτωση γκόσπελ χορωδίες όπως έκδηλα ακούμε στο άλμπουμ του 1963 «A New Perspective» από το οποίο το κομμάτι  Cristo Redentor σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Στα διαλλείματα των ηχογραφήσεων θα ταξιδεύσει στη Γαλλία για να παρακολουθήσει μαθήματα από την μεγάλη δασκάλα μουσικής Nadia Boulanger. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 επικεντρώνεται στη διδασκαλία και δουλεύει επιμελώς για να καταστήσει τη τζαζ μάθημα μουσικής στα πανεπιστήμια όπως ήταν η κλασσική ή η παραδοσιακή.
 

 
Μέχρι το 1967 η hard bop ήταν στο κέντρο των αναζητήσεών του αλλά όσο ο ηλεκτρισμός της φανκ και σόουλ κέρδιζαν έδαφος ο Byrd θέλησε να γεφυρώσει τη τζαζ με τις νέες τάσεις όπως το επιχειρούσε ο Miles Davis αλλά με πιό fusion κατευθύνσεις. Στο «Furcy Free» (1969) ο Byrd χρησιμοποιεί για πρώτη φορά ηλεκτρικό πιάνο μ’ έναν πιό spacy ήχο θυμίζοντας το «In a silent way» του Miles Davis όπως συμβαίνει και στα άλμπουμ «Electric Byrd» (1970) και «Ethiopian Knights» (1971) (να σημειώσουμε ότι έχει αρχίσει ήδη να μελετάει την αφρικάνικη μουσική) στα οποία οι ενορχηστρώσεις είναι πιό φάνκυ και πιό σκληρές σε ύφος και μεγαλύτερες σε διάρκεια.
 

 
Μετά τη Blue Note η δεύτερη πιό σημαντική στιγμή της καρριέρας του έρχεται όταν στο δρόμο του έρχονται οι αδερφοί Larry και Fonce Mizell που στέκονται κάτι σαν μάνατζερ της μουσικής του βοηθώντας την να βγεί από τα στενά όρια της τζαζ και να κατακτήσει μέσω της φανκ και της σόουλ ευρύτερα ακροατήρια χωρίς όμως στη συνείδηση του κόσμου (πέραν ίσως κάποιων πιουριστών του είδους) να χάσει το τίτλο ως μουσικός της τζαζ. Το πρώτο ζωηρό, φάνκυ μείγμα τζαζ και r & b έρχεται με το άλμπουμ «Black Byrd» το οποίο φτάνει στο σημείο να γίνει η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία της Blue Note με επισκέψεις και στα ποπ και r & b charts. Με βάση αυτή τη τεράστια αποδοχή θα σχηματίσει από την αφρόκρεμα των μαθητών του στο Πανεπιστήμιο του Howard τους Blackbyrds με τους οποίους θα ηχογραφήσει ως το τέλος της δεκαετίας του ’70 με τραγούδια που θα χορευτούν ακόμα και στις disco της εποχής. Το «Caricaturas» είναι το τελευταίο άλμπουμ στη Blue Note πριν υπογράψει με την Elektra με αρκετά (αλλά όχι τόσο όσο με την Blue Note) επιτυχημένα άλμπουμ στο ίδιο ύφος. Τα προβλήματα υγείας του στερούν τη δυνατότητα από το 1983 να ηχογραφεί αλλά όχι και να διδάσκει αλλά στα τέλη των ‘80ς επιστρέφει με μια σειρά άλμπουμ στο παλιό hard bop στυλ ενώ συμμετέχει και στο άλμπουμ του Guru “Jazzmatazz’’. Μέσω αυτής της συνεργασίας επανέρχονται στο προσκήνιο οι τζαζ-φανκ ηχογραφήσεις του με αποτέλεσμα το κίνημα της acid jazz και της hip hop να χρησιμοποιήσει εκατοντάδες samples του από εκείνους τους δίσκους καθιστώντας τον ίδιο ένα είδος πατριάρχη του είδους και τους δίσκους σημεία αναφοράς και πηγή έμπνευσης για το νέο αίμα που οι τεχνολογικές δυνατότητες του έδιναν τη δυνατότητα να αποτίουν φόρο τιμής στους προγόνους με έμπρακτο τρόπο. Οι Public Enemy, US3, Nas, Madlib, The Pharcyde, Del Tha Funkee Homosapien, Armand Van Helden, Ιce Cube, Large Professor, J Dilla, Jungle Brothers  και πολλοί άλλοι ήταν η γέφυρα ανάμεσα στο πρωτότυπο και τους επιγόνους.
 

 
O Donald Byrd θεωρείται από τους καλύτερους hard bop τρομπετίστας της μετά Clifford Brown εποχής με καθάριο τόνο, διάφανη άρθρωση και μαστοριά στη μελωδική γραμμή.  Στην φανκ τζαζ εποχή του κινείται σε πιό smooth σόουλ μονοπάτια από εκείνα του Miles Davis αλλά με αρκετά σφιχτές ενορχηστρώσεις. Έτσι οι φανατικοί της καθαρής τζαζ φτάνουν να τον κατηγορούν ότι ξέφυγε από τη τζαζ και οι οπαδοί της φανκ και της σόουλ να υπερθεματίζουν για έναν στυλοβάτη της ηλεκτρικής τάσης των ‘60ς και 70’ς. Η κατάκτηση του Byrd είναι όμως ότι μέχρι το τέλος της ζωής του αναφερόταν πάντα ως τζαζ μουσικός με ελεύθερο πνεύμα και πειραματικές τάσεις με ό,τι κι αν ήθελε να ασχοληθεί. Ποτέ η εμπορική πλευρά του δεν ήταν αυτοσκοπός γιατί αν μη τι άλλο τον δικαίωνε πάντοτε ο χρόνος για τις επιλογές του.
Την Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου ο ανηψιός του συνθέτη κημπορντίστας της τζαζ Alex Bugnon ανακοίνωσε μέσω του Facebook ότι μην αντέχοντας να αναμένει από πιό κοντινά μέλη της οικογένειας του Byrd να ανακοινώσουν το θάνατό του 4 ημέρες πριν και απορώντας γιατί οι συγκεκριμένοι ήθελαν ούτε λίγο ούτε πολύ να κρύψουν το θάνατο ενώ οι φήμες στο διαδίκτυο ήταν οργιώδεις επισημοποιεί το γεγονός και μάλιστα σ’ ένα άτυπο επικήδειο θέλει να θυμούνται όλοι τον θείο του ως έναν σπουδαίο μουσικό της hard bop και μεγάλο δάσκαλο αλλά και αιώνιος και αχόρταγος μαθητής της τζαζ και της μουσικής γενικότερα.
http://www.allmusic.com/artist/donald-byrd-mn0000149946#discography
http://www.bluenote.com/artists/donald-byrd
http://www.youtube.com/watch?v=HIf6Vsphtmo